اگر به حوزه دانش بنیان و طرح ها و برنامه های مرتبط با آن علاقه داشته باشید، بالاخره طی تحقیق در این خصوص به این سوال برخورد می کنید که چطور و تحت چه شرایطی یک مجموعه می تواند تحت حمایت آن قرار بگیرد. در این مطلب تلاش کرده ایم به این سوال پاسخ بدهیم و ابهامات موجود در خصوص شرایط تبدیل شرکت به دانش بنیان را رفع کنیم. با ما همراه باشید.
چرا طرح دانش بنیان اهمیت دارد؟
اگر یک مجموعه بخواهد با شرایطی که ذکر کردیم عمل کند، طبیعتاً مدیریت متفاوتی نسبت به مجموعه های صنعتی و علمی کنونی خواهد داشت. شما می خواهید حداکثر سود را از تجارت محصولات پیشرفته خود داشته باشید و اغلب بهترین روش برای مطمئن شدن از سودآوری دائمی، به کار بردن نیروهای زبده است. به کارگیری نیروی زبده در فضایی که به دانش و تخصص نیاز حیاتی وجود دارد به معنای جذب نیروهای متخصص و فارغ التحصیلان دانشگاهی برتر است، پس ناخودآگاه اهداف سازمانی با شایسته سالاری همسو می شود.
از طرف دیگر، شرکت هایی که به طور عمده در محیطی به شدت رقابتی فعالیت می کنند و نیروهای فعال تری دارند، نسبت به همتایان خود چالاک تر هستند و در نتیجه برای حل مشکلات مجموعه های بزرگتر اما کندتر به کار می روند. سازمان های مذکور به وضوح در کشور ما به تعداد بالا وجود دارند و این کندی و تحرک ناچیز در اکثر سردمداران صنعتی ایران مشاهده می شود. یک شرکت کوچک تر و چالاک تر با سلسله مراتب بهتر و تمرکز بر روی دانش می تواند مشکلات فراوانی را از همتای بزرگتر خود رفع کند.
با همکاری این دو سازمان، به مرور فرهنگ سازمانی آنها نیز با یکدیگر تماس پیدا می کند و اگر حمایت ها و تسهیلات مجموعه دانش بنیان ایده آل باشد، فرهنگ سازمانی شرکت بزرگتر به مرور زمان به سمت فعالیت بیشتر سوق پیدا می کند. پس در مقیاس کلان با این طرح نه تنها می توان ارزآوری کرد، بلکه می توان مشکلات صنایع بزرگ را هم حل کرده و فرهنگ سازمانی کارمندان ایران را به سمت فعالیت ایده آل تر هدایت نمود.
نحوه ثبت شرکت دانش بنیان
زمانی که در خصوص یک مجموعه فعال در این فضا صحبت می کنیم، ویژگی های معینی به ذهن می آیند که چندان هم از واقعیت دور نیستند: به کارگیری دانش، تولید محصول یا ارائه خدمت با سطح فناوری بالا و رابطه نزدیک با دانش آموختگان و نخبگان مثال هایی از این موارد هستند. اما این ها همچنان تعریف کننده چنین شرکتی نیست. چه مجموعه ای تحت این دسته قرار می گیرد؟
جواب این سوال به آنچه که خروجی مجموعه است، بستگی پیدا می کند. در واقع این محصول یا خدمت خروجی یک شرکت است که مشخص می کند آیا در این فضا قرار می گیرد یا خیر. محصول یا خدمت باید در محل مجموعه طراحی شده، توسعه پیدا کرده و به نتیجه رسیده باشد و باید در تولید آن از فناوری روز در حوزه فعالیت شرکت استفاده شده باشد. کارهایی مانند ایده پردازی صرف، ارائه خدمات معمول در جامعه فعالان یک صنعت یا برون سپاری عمده فرآیند تحقیق و توسعه به معنی فعالیت یک شرکت در این چهارچوب اقتصادی نیست. اما اینکه دقیقا چه مشخصاتی در محصول باید دیده شود تا مورد تأیید قرار بگیرد، در ادامه مورد بحث قرار می گیرد.
شرایط محصول باید چه باشد؟
آنچه که به عنوان محصول مورد تأیید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شناخته می شود، می تواند در حوزه های مختلف صنعتی و پزشکی به کار برود. مواد غذایی، کشاورزی، علم نانو، نفت و گاز، پزشکی و داروسازی، برق و الکترونیک، فناوری اطلاعات و… همگی دسته بندی های متفاوتی هستند که نهادهای مسئول برای محصولات و خدمات در نظر گرفته اند. با این تفسیر پیدا کردن ویژگی های مشترک میان تمام تولیدات کار راحتی نخواهد بود، چون برای مثال ویژگی های نرم افزارها که آنها را واجد شرایط دریافت تأییدیه می نماید تفاوت های عمده ای با مشخصات فرمولاسیون های نانویی خواهد داشت. با این وجود سه ویژگی عمومی وجود دارد که همه محصولات به شیوه های گوناگون با آنها بررسی می شوند. این ویژگی ها عبارتند از:
- تولید به دست شرکت
- تکمیل بودن
- به کارگیری سطح فناوری بالا (های تک بودن)
تولید شدن محصول به دست شرکت دو جنبه دارد: طراحی و ساخت. طراحی باید کاملاً در محل مجموعه انجام شده باشد و حداقل متقاضی باید اثبات کند که مالکیت کالا یا خدمت را در اختیار دارد. ساخت اما موضوع متفاوتی است. در بحث ساخت، آن دسته از قطعاتی که حذف آنها عملکرد دستگاه را مختل می کند باید به دست محققان داخلی تولید شده باشد. فرض کنید یک دستگاه برای کمک به نابینایان طراحی کرده اید که از یک مدار الکتریکی، تجهیزات شناسایی، نرم افزار و بدنه خارجی تشکیل شده است. طراحی این دستگاه طبیعتاً باید کار خودتان باشد، اما وقتی در خصوص ساخت صحبت می کنیم انتظار می رود نرم افزار و تجهیزات شناسایی کار شما باشد و خودتان هم مدار را راه اندازی کرده باشید. در این تعریف، برون سپاری بدنه (حتی به صورت کامل) اهمیتی نخواهد داشت چون بدنه در کارکرد سیستم اثر مستقیم نمی گذارد. اما اینکه یک شرکت دیگر مدار، سنسورها و نرم افزار شما را تهیه کرده باشد و فقط آن را مونتاژ کنید نمی تواند برایتان تأییدیه دانش بنیان دریافت کند.
نهادی مانند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری گرچه مسئولیت ارزیابی شرکت ها را بر عهده دارد، اما بازرسان آن الزاماً نیروهای علمی زبده نیستند. هر ایده یا طرحی که دارید باید قابل اجرا باشد و بهترین راه برای نشان دادن اجرایی بودن یک ایده، تولید یک نمونه اولیه (پروتوتایپ) است. اگر نرم افزار آموزشی تولید کرده اید، باید نشان بدهید که نمونه اولیه شما قادر است خدماتی که ادعا می کنید ارائه کند. دستگاه حفاری نفت و گازی که تولید کرده اید باید حداقل یک نمونه ساخته شده داشته باشد. رنگ و رزین جدیدی که ارائه می کنید باید حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی تولید شده باشد. در خصوص خدمات، به خصوص خدمات آنلاین، این ویژگی با سابقه فعالیت شما سنجیده می شود. چون هرگونه خدمت دانش بنیان باید بتواند در سطح کلان برای کشور سودآور باشد، باید اثبات شود که عده قابل توجهی از افراد می توانند همزمان از این خدمات استفاده کنند و مشکلی هم در فرآیند خدمت رسانی به وجود نمی آید. برای پلتفرم های دیجیتالی نیز معمولاً سابقه فعالیت و تعداد کاربران این ویژگی را به اثبات می رساند.
بالا بودن سطح فناوری بسته به حوزه فعالیت می تواند معانی متفاوتی داشته باشد، اما به طور کلی این ویژگی یعنی محصول یا خدمت شما نسبت به آنچه که میانگین فناوری و تکنولوژی معمول مورد استفاده در حوزه فعالیت شما تلقی می شود، سطح بالاتری دارد. مثلا ساخت داروی استامینوفن نیازمند تحقیقات فراوان و زحمت قابل توجهی است، اما از آنجا که شرکت های متعددی این کالا را تولید می کنند راه اندازی خط تولید استامینوفن برای شما گواهی دانش بنیان به ارمغان نمی آورد. در طرف دیگر، محصولی مانند واکسن کرونا می تواند چنین جایگاهی را برایتان کسب کند. پس وقتی در خصوص سطح فناوری صحبت می کنیم باید نیم نگاهی به فعالیت عمده رقبای خود در بازار هم داشته باشید.
حالا فرض کنید شرایط کافی برای دریافت تأییدیه در محصول شما مشاهده شود. چه مراحلی باید برای آن طی شود؟ این موضوعی است که در ادامه به آن می پردازیم.
مراحل دریافت تأییدیه چیست؟
فرض کنید یک شرکت خصوصی دارید و فعالیت هایتان به محصول هم ختم شده است. در این حالت بسته به اینکه در چه حوزه ای فعالیت می کنید، مسیر پیش روی شما برای دریافت اخذ مجوز دانش بنیان کمابیش به این شکل است:
- ثبت نام در سامانه مرتبط با ارزیابی دانش بنیان
- معرفی شرکت و محصول در کارتابل سامانه
- درخواست ارزیابی
در صورتی که اطلاعات اولیه شما تأیید شود، ارزیابی آغاز شده و معاونت علمی با شما برای این کار تماس می گیرد. طی ارزیابی اطلاعات محصول و چگونگی تولید آن از متقاضی طلب می شود، آن هم با تمرکز بر روی اینکه اثبات شود خود شرکت کار توسعه و تولید محصول را انجام داده و هیچکدام از اجزای حیاتی آن را برون سپاری نکرده است. سپس یک بازرس که در زمینه کاری مجموعه متخصص است انتخاب می شود تا با شرکت ارتباط برقرار کرده و اطلاعات ارسالی متقاضی را با واقعیت محصول یا خدمت تطبیق بدهد. مجموع اطلاعات ارسالی و گزارش بازرس شالوده اصلی رأی گیری برای دریافت تأییدیه معاونت علمی را تشکیل می دهند. رأی گیری در محل کمیته های داخلی معاونت صورت گرفته و در این مرحله مجموعه متقاضی دیگر نقشی نخواهد داشت تا وقتی که از طریق سامانه ارزیابی نتیجه نهایی اعلام گردد.
فرآیند ارزیابی قریب به سه ماه زمان می برد که از این میان یک ماه زمان رد و بدل کردن اطلاعات، یک ماه زمان بازرسی و یک ماه زمان تصمیم گیری نهایی برای تأییدیه است. البته تلاش فراوانی برای کاهش این زمان صرف شده است، اما باید در نظر داشته باشید حمایت های این مجموعه ها آنقدر گسترده و باارزش است که نهادهای مسئول تلاش می کنند آنها را تنها در اختیار شرکت هایی قرار بدهند که واقعا مستحق و لایق هستند. این تسهیلات 110 گانه در زمینه های مختلف برای حمایت از توسعه شرکت ها کاربرد دارد شامل مواردی مانند معافیت مالیاتی، معافیت گمرکی، لیزینگ، خدمات استقرار، امریه سربازی و… است.
جمع بندی
امیدواریم این اطلاعات بتواند به فعالان اقتصادی کشور، به خصوص کسانی که شرکت های نوپا و جدیدی را با حضور نخبگان و دانش آموختگان برجسته دانشگاهی راه اندازی نموده اند، کمک کند تا راحت تر بتوانند از تسهیلاتی که در این حوزه ارائه می شود استفاده کنند. آنچه که عیان است، تمایل همه ما برای مشاهده سرافرازی و پیشرفت کشور و راحت تر شدن زندگی هموطنان عزیز و گرامی است و در این مسیر هرکس به اندازه ای که از دستش بربیاید می تواند یاریگر باشد. آنچه که ما به عنوان مطلعین در این زمینه می توانیم در اختیار شما بگذاریم اطلاعات و آگاهی ماست و دیدن موفقیت فعالان در زمینه های مختلف علمی بالطبع برای ما خشنودکننده خواهد بود.
