همه افراد در زندگی خود صاحب اموال و دارایی‌هایی هستند که در صورت فوت آنها این اموال و دارایی ها به بازماندگان آنها منتقل و تقسیم ارث می شود. شخصی که فوت شده و اموالی از او باقی مانده مورث نام دارد. اموال او ماترک، و افرادی که این اموال را به ارث خواهند برد، وارث یا وراث نام می گیرند. البته باید بدانید که تمامی اموال و دارایی‌های بازمانده به بازماندگان مورث نمیرسد؛ بلکه قوانین و قواعدی در این زمینه وجود دارد که مورد بحث ما در این مقاله خواهد بود. در واقع در این مقاله ما به بررسی نکات مهم در انحصار وراثت می پردازیم.
انحصار وراثت چیست؟
زمانی که فردی از دنیا می رود، باید تکلیف دارایی‌های وی، میزان حقوق او و نحوه ارث بردن وارثان و حتی بررسی اجرای وصیت نامه مشخص شود. یکی از موارد مهمی که در رابطه با مقوله ارث وجود دارد، صدور گواهی انحصار وراثت است.
بعد از اینکه شخص فوت کرد، باید وراث تعیین شوند تا بتوان سهم الارث هر فرد را مشخص کرده و ارث را تقسیم کرد؛ و همچنین برای ماترک تعیین تکلیف کرد. این مسئله انحصار وراثت نامیده می شود. اما باید در مرحله اول ثابت شود که فرد فوت شده است. این بدان معناست که اگر شخصی غایب و مفقودالاثر باشد اقدام به انحصار وراثت و تقسیم اموال وی نمی‌شود؛ مگر اینکه فوت وی ثابت شود و یا مدت زمانی بگذرد که به صورت طبیعی این شخص بعد از این مدت زمان زنده نمی ماند.
گواهی انحصار وراثت چیست؟
دادگاه وراث را تعیین کرده و یک گواهی برای آنها صادر می‌کند که گواهی انحصار وراثت نامیده می شود. این گواهی را می‌توانند هرکدام از ورثه و یا هر فردی که در اموال و ماترک متوفی صاحب نفع است درخواست کند. مثلا طلبکاران و یا شخصی که به عنوان مسئول اجرای وصیت تعیین شده است؛ می تواند چنین درخواستی را از دادگاه داشته باشد. در این گواهی میزان ارثی که به افراد تعلق می گیرد مشخص می شود.
بیشتر بخوانید : شرایط گرفتن و دادن حق طلاق چیست؟
مدارک لازم برای تقاضای گواهی انحصار وراثت
در مرحله اول باید گواهی فوت متوفی که به تایید پزشک مربوطه رسیده است، به اداره ثبت احوال تحویل داده شده و ابطال شناسنامه انجام شود.
مرحله دوم استشهادیه محضری است. در این مرحله اسامی تمام وارثان در فرم مخصوصی که توسط دادگاه ارائه میشود نوشته شده؛ و توسط دو نفر از اشخاصی که این وراث را می شناسند، امضا میشود. همچنین امضای این افراد باید توسط یکی از دفاتر اسناد رسمی تایید شود و گواهی مربوطه نیز به دادگاه تحویل داده شود.
مرحله سوم نیز رسید گواهی مالیاتی است. باید لیست کلیه اموال و دارایی‌های متوفی را به اداره دارایی حوزه محل سکونت ارائه کنند و اقدام به دریافت رسید نمایند.
مرحله چهارم کپی مصدق شناسنامه وراث است. کسی که متقاضی انحصار وراثت است باید علاوه بر شناسنامه خود، کپی مصدق شناسنامه وارثان دیگر را نیز تهیه کند و به دادگاه ارائه نماید.
مرحله پنجم نیز وصیت نامه است، البته اگر وجود داشته باشد. و مرحله آخر نیز ارائه دادخواست می باشد.
مراحل گام به گام انحصار وراثت
- انحصار وراثت
در مرحله اول نیاز است که بازماندگان متوفی ثابت کنند که در زمان فوت متوفی از وارثان او بوده‌اند. این کار از طریق گواهی انحصار وراثت انجام می شود. اشخاصی که این گواهی را بعد از گذراندن مراحل قانونی آن دریافت کرده‌اند، می‌توانند ترکه و مطالبات فرد متوفی را مطالبه نمایند. البته بازماندگان می توانند اقدام به گرفتن یک وکیل و مشاور حقوقی نمایند و این مراحل را با آگاهی بیشتر و در زمان کمتری انجام دهند.
- مهر و موم ماترک
در این مرحله به منظور حفظ ماترک از تمامی دخل و تصرفات مادی و حقوقی اقدام به مهر و موم می شود. مهر و موم بنا به درخواست ورثه یا کسی که ذینفع در وصیت است و یا حتی طلبکاران که طلب آنها مستند به حکم قطعی دادگاه باشد، انجام می گیرد. مهر و موم توسط شورای حل اختلاف انجام شده و رفع آن نیز تنها به درخواست اشخاصی ممکن است که تقاضای مهر و موم را داشته اند.
- تحریر ماترک
در مرحله تحریر ماترک میزان دقیق ماترک توسط شورای حل اختلاف ثبت می شود. این کار به درخواست ورثه یا وصی انجام می شود؛ که در این فهرست باید نام تمامی اموال منقول و غیرمنقول، قیمت و ارزش آنها، حقوق، مطالبات و همچنین بدهی‌های متوفی ثبت شود.
- قبول یا رد ترکه و تصفیه ماترک
در این مرحله از انحصار وراثت، مالکیت ورثه نسبت به ماترک با حکم قانون انجام می شود و فردی که مسئول پرداخت بدهی‌های متوفی شده است، مطالبات و بدهی ها را پرداخت می‌کند. عملیات تصفیه بر عهده وصی و یا ورثه ای است که مسئولیت آن را قبول کرده است و اگر چنین شخصی وجود نداشته باشد دادگاه مدیر تصفیه را تعیین می کند.
- تقسیم ماترک
مرحله آخر نیز تقسیم ماترک در بین وراث است. اگر وارثان در تقسیم اموال رضایت داشته باشند، قاضی توافقات آنها را صورت جلسه کرده و در نهایت به امضای آنها می رساند. اما اگر در مورد این مسئله بین وراث اختلاف نظر وجود داشته باشد، قاضی سهم هر کدام را تعیین می کند.
بیشتر بدانید : شرایط توقیف اموال برای مهریه
وارث کیست؟
افراد به واسطه نسب و سببی که دارند می توانند از یکدیگر ارث ببرند. مالکیت ورثه نسبت به ماترک متوفی تنها در زمانی مقدور است که حقوق و دیون ترکه پرداخت شود. این حقوق مواردی از قبیل قیمت کفن میت، وصایای متوفی تا ثلث ترکه، و همچنین دیون مالی متوفی می باشد. تا زمانی که این دیون پرداخت نشوند، هیچ کدام از وراث نمی توانند نسبت به اموال دخل و تصرف انجام دهند.
وارثان شامل سه دسته هستند:
دسته اول همسر و مادر و پدر و فرزندان و نوه ها می باشند.
دسته دوم شامل پدربزرگ و مادربزرگ خواهر و برادر و همسر است.
و دسته سوم نیز همسر، عمه، عمو، خاله و دایی متوفی می باشد.
ارث زن از شوهر چگونه است؟
اگر مردی فوت کند و فرزند و نوه نداشته باشد، زن وی می تواند یک چهارم از ارث را در تصرف خود در آورد. اما اگر این زن و مرد فرزند داشته باشند، در این صورت زن فقط یک هشتم از اموال منقول و غیرمنقول متوفی را به ارث می برد. حال اگر مرد چندین زن داشته باشد، تمامی این زن ها دارای حق ارث هستند، اما از آنجایی که زن فقط می تواند یک هشتم از اموال را به ارث ببرد، این یک هشتم باید در بین چند زن به طور مساوی تقسیم شود.
در صورتی که وارث، مادر متوفی باشد سهم الارث او با وجود فرزند یک ششم بوده؛ و اگر وی فرزند نداشته باشد سهم الارث مادر یک سوم است.
زوج نیز سهم‌الارثی برابر با یک چهارم در صورت وجود فرزند، و یک دوم در صورت نداشتن فرزند دارد.
نکته آخر نیز موارد محرومیت از ارث میباشد که شامل مواردی مانند کفر، قتل، برده بودن، لعان و زنا می باشد.
گروه وکلای هوداد با بهترین وکلای پایه یک دادگستری، تمامی سوالات شما را در رابطه با امور حقوقی خانواده اعم از انحصار وراثت و طلاق را پاسخ می دهد.
